Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları 12. Zirvesi, Azerbaycan'ın Gebele şehrinde başladı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in ev sahipliğinde Haydar Aliyev Kongre Merkezi'nde düzenlenen zirve öncesinde liderler, aile fotoğrafı için bir araya geldi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirvenin düzenlendiği alana gelişinde, Aliyev tarafından karşılandı.
Burada çekilen aile fotoğrafında Erdoğan ve Aliyev'in yanı sıra Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Türkmenistan Milli Lideri ve Halk Maslahatı Başkanı Gurbangulu Berdimuhammedov, Macaristan Başbakanı Viktor Orban, KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ve TDT Genel Sekreteri Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev da yer aldı.
Fotoğraf çekiminin ardından liderler, "Bölgesel Barış ve Güvenlik" temalı zirvenin yapılacağı salona geçti.
Zirvede, Gebele bildirisi, TDT+ Formatı Kurulmasına Dair Karar ve TÜRKSOY'un Güçlendirilmesi ve Geliştirilmesine dair Karar imzalanacak.
Liderler, Azerbaycan ve Türkmenistan ortaklığıyla Fuzuli'de inşa edilecek caminin temel atma törenine video konferansla katıldı.
Aliyev, TDT ülkelerinin Azerbaycan'da ortak askeri tatbikat yapmasını önerdi
Aliyev, Azerbaycan'ın Gebele kentinde düzenlenen TDT 12. Zirvesi'nde konuşma yaptı.
TDT'nin sadece işbirliği platformu değil, ciddi jeopolitik merkezlerden biri olarak şekillendiğini söyleyen Aliyev, TDT'nin nüfuzunun uluslararası düzeyde artmasının memnuniyet verici olduğunu belirtti.
Aliyev, ortak tarih, etnik kökler, ortak milli ve manevi değerlerin Türk dünyasını bir aile gibi birleştirdiğini dile getirerek, teşkilata destek amacıyla TDT Genel Sekreterliğine 2 milyon dolar katkı yaptıklarını söyledi.
İstikrar, önemli jeopolitik konum, olumlu demografi verileri, ulaşım ve lojistik alanındaki büyük olanaklar, doğal kaynaklar ve askeri alandaki artan potansiyelin TDT'yi küresel arenada önemli aktöre dönüştürdüğünü vurgulayan Aliyev, "Barış ve güvenlik günümüzde her ülkenin gelişimi için başlıca etkendir. Teşkilatımızın kurucu anlaşması Nahçıvan Anlaşması'nda barışın korunması ve güvenlik başlıca görevler arasındadır. Dünyanın karşı karşıya kaldığı güvenlik sorunları ekseninde Türk devletlerinin tek bir güç şeklinde hareket etmesi önemlidir." diye konuştu.
Güvenlik sağlanmadan gelişimin mümkün olmayacağına işaret eden Aliyev, şu değerlendirmede bulundu:
"Uluslararası hukukun temel ilkelerinin kabaca ihlal edildiği bir dönemde ülkelerimiz arasında askeri ve askeri teknik alandaki işbirliği önemlidir. Bu kapsamda Azerbaycan ile Türkiye arasında derin işbirliği mevcuttur. Son 1 yılda Türkiye ile 25'ten fazla ortak tatbikat yaptık. TDT ülkeleri arasında savunma ve güvenlik alanlarında geniş işbirliklerini göz önünde bulundurarak 2026'da Azerbaycan'da TDT ülkelerinin ortak askeri tatbikat yapmasını öneriyorum."
Aliyev, askeri gücün çağdaş dünyada her ülkenin bağımsızlığının başlıca etkeni olduğunu vurgulayarak, 2. Karabağ Savaşı'nda kazanılan zaferi ve ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanmasını hatırlattı.
Washington'da düzenlenen zirvede Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış anlaşmasının paraflanmasının Güney Kafkasya'yı barış mekanına dönüştüreceğinin altını çizen Aliyev, "İşgali ve şehitlerimizin anısını hiçbir zaman unutmayacağız. Onların öcünü savaş meydanında aldık." ifadelerini kullandı.
Ulaşım ve lojistiğin Türk devletleri için stratejik öneme sahip olduğuna dikkati çeken Aliyev, gerçekleştirilen projelerden bahsetti.
Aliyev, "Washington zirvesinde elde edilen önemli sonuçlardan biri de Zengezur Koridoru'nun açılmasıdır. Zengezur Koridoru hem Orta Koridor hem de Kuzey-Güney Koridoru kapsamında yeni ulaşım arteri ve hattı olarak önem arz ediyor." dedi.
Enerji güvenliğinin önemine değinen Aliyev, petrol ve doğal gaz hatlarıyla Hazar bölgesinin enerji kaynaklarını dünya piyasalarına ulaştırdıklarını hatırlattı.
Aliyev, işgalden kurtarılan Karabağ ve civar illerde okul ve diğer yapıları inşa eden TDT ülkelerine teşekkür etti ve bu kardeş desteğini hiçbir zaman unutmayacaklarını vurguladı.
"Kıbrıs Türk halkı olarak her kardeş Türk devletinin bayrağında kendi rengimizi, her marşında kendi duygumuzu hissediyoruz"
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Azerbaycan'ın Gebele kentinde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) 12. Zirvesi'nde konuştu.
Türk devletlerinin farklı sınır ve bayraklarla temsil edilse de aynı tarih, inanç, dil ve destanların mirasçıları olduğunu belirten Tatar, "Kıbrıs Türk halkı olarak her kardeş Türk devletinin bayrağında kendi rengimizi, her marşında kendi duygumuzu hissediyoruz. Bu gönül bağı bizi büyük bir aile yapıyor." ifadesini kullandı.
Tatar, Azerbaycan'ın Karabağ'da elde ettiği zaferi hatırlatarak, bunun Türk dünyasının birlik ve dayanışmasının gücünü bir kez daha gösterdiğini vurguladı.
Küresel düzenin sarsıldığı bir dönemde TDT'nin sadece bölgesel değil, aynı zamanda küresel barış mimarisinde de sorumluluk üstlendiğini dile getiren Tatar, dünyanın çalkantılı bir dönemden geçtiğini söyledi.
Gazze'de yaşanan trajediye de değinen Tatar, bunun mevcut uluslararası sistemin adalet üretmediğinin en somut göstergesi olduğunu belirtti.
"KKTC, Türk dünyasının Doğu Akdeniz'deki stratejik kalesidir"
Tatar, "KKTC, Türk dünyasının Doğu Akdeniz'deki stratejik kalesidir, coğrafi konumu itibarıyla TDT'nin Avrupa, Afrika ve Orta Doğu'ya açılan kapısıdır. KKTC, taşımacılık ve lojistik, yükseköğretim ve araştırma, turizm, yeşil enerji ve dijital ekonomi gibi konular için de doğal bir kavşaktır. Bizler, Doğu Akdeniz'deki Türk varlığının temsilcileri olarak, Türk dünyasının enerji güvenliği, deniz ticareti ve bölgesel barış hedeflerine katkı sunmaktan onur duyacağız." dedi.
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin silahlanma faaliyetlerini artırdığını, bunun hem ada hem de Doğu Akdeniz güvenliği için tehdit oluşturduğunu vurgulayan Tatar, "KKTC, Doğu Akdeniz'de Türk dünyasının meşru temsilcisi ve barışın güçlü bir paydaşıdır. Uluslararası alanda haksız ve hukuksuz izolasyonlara maruz kalsak da kurumsal kapasitemiz, kapsayıcı ve işleyen demokrasimiz ve her alanda gelişen ekonomimizle geleceğe güvenle bakmaktayız." şeklinde konuştu.
"Türk dünyasının dayanışması Kıbrıs Türk halkına güç kaynağı olacaktır"
Tatar, Kıbrıs Türk halkının her zaman kendi iradesiyle, eşitlik ve karşılıklı saygı temelinde çözüm arayışlarını sürdürdüğünü aktararak, "Bugün iki devletli çözüm vizyonu, adadaki gerçekleri yansıtan, adil, sürdürülebilir ve kalıcı barışın tek yoludur. Türk dünyasının dayanışmasının ve Kıbrıs Türk halkının haklı mücadelesine verdiği desteğin devamı, bizler için büyük bir güç kaynağı olacaktır." değerlendirmesinde bulundu.
TDT’nin tüm faaliyet alanlarında aktif rol almaya hazır olduklarını vurgulayan Tatar, KKTC’de Türk dünyasının gençlerini buluşturacak Türk Gençlik Akademisi’ni kurmayı hedeflediklerini söyledi.
Tatar, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e misafirperverliği için teşekkür ederek konuşmasını, "TDT, ortak tarihimizin mirası olduğu kadar ortak geleceğimizin de en büyük teminatıdır. Bu teşkilat, Türk dünyasının ortak aklının ve müşterek iradesinin sembolüdür. Burada alınan her karar, sadece ülkelerimiz için değil, tüm insanlık için barış, istikrar ve adaletin tesisi adına katkı sunmaktadır. Türk dünyasının birliği, dayanışması ve ortak geleceğe yönelik kararlılığı daim olsun." sözleriyle tamamladı.
"Yıl boyunca birliğimizi güçlendirmeye, işbirliğini geliştirmeye ve ortak hedeflere ulaşmaya önemli katkılarda bulunmaya çalıştık"
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, iki bin yıldan eskiye uzanan zengin bir tarihi olan Cebele şehrinde ağırlanmaktan duyduğu memnuniyeti dile getirerek Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e teşekkür etti. Zirvenin "Bölgesel Barış ve Güvenlik" temasının bugünün en güncel konusu olduğuna dikkati çekti.
Caparov, "Gebele Zirvesi'nin ardından Kırgız Cumhuriyeti, TDT dönem başkanlığını resmen tamamlıyor ve bayrağı kardeş Azerbaycan Cumhuriyeti'ne devrediyoruz. Azerbaycan'ın başkanlığında teşkilatın gelişimini sürdüreceğinden, uluslararası arenadaki otoritesini güçlendireceğinden ve tüm Türk halklarının yararına yeni ve önemli girişimler hayata geçireceğinden eminim." diye konuştu.
TDT'nin tüm üye devletlerine, dönem başkanlığı süresince Kırgızistan'a gösterdikleri destek ve güven için şükranlarını ileten Caparov, Kırgızistan'ın ekonomi, ticaret, yatırım ve finans alanlarında işbirliği için bir Yol Haritası hazırladığını ve bunun ülkeler arasındaki ekonomik bağların daha da derinleşmesine ivme kazandıracağını kaydetti.
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, "Bu dönem bizim için önemli ve zorlu bir dönemdi. Yıl boyunca birliğimizi güçlendirmeye, işbirliğini geliştirmeye ve ortak hedeflere ulaşmaya önemli katkılarda bulunmaya çalıştık." ifadelerini kullandı.
"Siyasi ve insani trajedi" olarak nitelendirdiği "Gazze'de yaşanan acıları" Kırgız halkının paylaştığını ifade eden Caparov, sorunun barışçıl yollardan uluslararası normlara ve prensiplere uygun, adil bir çözüme kavuşturulması gerektiğini dile getirdi.
Caparov, TDT üyelerini, ülkesinde 30 Kasım'da yapılacak parlamento seçimlerine uluslararası gözlemci olarak katılmaya davet etti.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, TDT bünyesinde "Siber Güvenlik Konseyi"nin kurulmasını önerdi
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, kadim Gebele kentinde kendilerine gösterilen sıcak misafirperverliklerinden dolayı Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e şükranlarını sundu.
Zirve gündeminin son derece önemli olduğuna dikkati çeken Tokayev, Kazakistan olarak Türk tarihinin ortak köklere dayandığını hep vurguladıklarını bildirdi.
Tokayev, 3 Ekim’de Türk Devletleri İşbirliği Günü’nü kutladıklarını anımsatarak, “Bu anlamlı vesile kardeşlik bağlarımızı daha da güçlendiriyor.” dedi.
“Bugün uluslararası toplum bizi güçlü, dirençli ve birleşik halklar olarak görüyor”
Bugün Türk Devletleri Teşkilatı’nın dost milletleri bir araya getiren seçkin ve etkili bir platform haline geldiğine işaret eden Tokayev, geçen sene teşkilata Kırgızistan’ın etkili dönem başkanlığı yaptığını, şimdi de bunu devralan Azerbaycan’ın dönem başkanlığında teşkilatın itibarının daha da artacağından emin olduklarını söyledi.
Tokayev, şu anda dünyanın güvenlik mimarisinin ciddi bir sınavdan geçtiğine dikkati çekerek, “Çatışmalar, gerilimler, jeopolitik karşıtlıklar artık dünyadaki her ülkeyi etkileyen tehlikeli bir eğilim haline gelmiş vaziyette.” ifadesini kullandı.
Bu bağlamda Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanan barış deklarasyonunun tarihi bir adım olduğunu ve bunu takdir ettiğini kaydeden Tokayev, “Tarihi dönüm noktası niteliğindeki anlaşma, kalıcı istikrar ve ekonomik büyüme yolunu da açmıştır.” diye konuştu.
"Türk Devletleri Teşkilatı +" formatının oluşturulmasını destekliyoruz"
Tokayev, mevcut karmaşık jeopolitik ortamda Türk devletleri arasındaki birliğin, ortak çıkarları korumak ve ilerletmek açısından hayati önem taşıdığını vurgulayarak, “Bugün, uluslararası toplum bizi güçlü, dirençli ve birleşik halklar olarak görüyor.” değerlendirmesinde bulundu.
TDT’ye diğer ülkelerden de ilginin arttığına işaret eden Tokayev, bu çerçevede Kazakistan’ın, işbirliği kapsamını genişletmeyi amaçlayan "Türk Devletleri Teşkilatı +" formatının oluşturulması girişimini desteklediğini belirtti.
Tokayev, TDT ülkelerinin halihazırda terörizm, organize suç ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelede birlikte çalıştığını ancak zamanın ihtiyacı doğrultusunda özellikle siber güvenlik alanında işbirliğinin kurulmasının önemli olduğunun altını çizerek, bu bağlamda teşkilat bünyesinde “Siber Güvenlik Konseyinin” oluşturulmasını önerdi.
TDT üyesi her ülkenin, kendine has güçlü tarafların yanı sıra avantajlara sahip olduğunu belirten Tokayev, üye ülkeler arasında ticari ve ekonomik projelerin var olan mekanizmalar temelinde ilerletilmesinin önemini vurguladı.
Tokayev, bu kapsamda Türk Yatırım Fonu’nun sağladığı fırsatların değerlendirilmesi ve fonun finanse edeceği projelerin listesinin hazırlanması gerektiğini kaydederek, TDT Ekonomi Bakanları Toplantısı'nın bu yıl kasımda Kazakistan’ın ev sahipliğinde Türkistan’da gerçekleştirileceğini bildirdi.
"Son 5 yılda Orta Koridor boyunca taşınan yük hacmi 6 kat arttı"
Ulaştırma ve lojistik alanındaki işbirliğini yeni bir seviyeye taşıma çağrısında bulunan Tokayev, "Ülkelerimiz, Avrasya'nın tam kalbinde yer alıyor. Kazakistan'dan 5 uluslararası demiryolu hattı geçiyor. Asya ile Avrupa arasında taşınan yüklerin yaklaşık yüzde 85’i topraklarımızdan geçiyor." diye konuştu.
Tokayev, son 5 yılda Orta Koridor boyunca taşınan yük hacminin 6 kat arttığını aktararak, bu kapsamda Türk devletlerini Orta Koridor’u modernize etme sürecine aktif katılmaya davet etti.
Ulaşım ve transit sektörünün dijitalleştirilmesine yönelik çalışmaların hız kazandığı bu dönemde yapay zeka teknolojilerinin kullanımının da artacağını dile getiren Tokayev, bundan dolayı Teşkilatın bünyesinde üye ülkelerin önde gelen uzmanlarının yer aldığı “Dijital İzleme Merkezi” kurulmasını önerdi.
"Kadim Türk halkları için özel bir yere sahip olan Hazar Denizi'nin durumunu iyileştirmeliyiz"
Tokayev, yakın zamanda Astana'da açılan "Alem.AI" Yapay Zeka Merkezi temelinde ortak projelerin geliştirilmesi için Türk Devletleri Teşkilatı Dijital İnovasyon Merkezinin yanı sıra üye ülkeler arasında enerji alanındaki işbirliğinin verimliliğini artırmak amacıyla TDT bünyesinde Enerji Verimliliği Mükemmeliyet Konseyi’nin kurulmasını önerdi.
Su kaynakları yönetimi alanında işbirliğinin önemine değinen Tokayev, “Hazar Denizi’nin çekilmesinden derin endişe duyuyoruz. Kadim Türk halkları için her zaman özel bir yere sahip olan ve ortak geçmişimizi simgeleyen Hazar Denizi'nin durumunu iyileştirmeye özel önem vermemiz gerekiyor. Bu çabada güçleri birleştirmeye çağırıyorum.” ifadelerini kullandı.
Tokayev, genç nesilleri kardeşlik ruhuyla eğitmenin önemine işaret ederek, “Bu bağlamda gelecek yıl Almatı’da Yaratıcı Ekonomi Forumu’nun düzenlenmesini öneriyoruz. Bu, gençlerimizi birbirine daha da yakınlaştıracak, bilgi ve becerilerini geliştirecektir.” dedi.
Bunun yanı sıra Tokayev, TDT ülkelerinin aydın kesimini bir araya getirecek bir etkinliğe ev sahipliği yapmaya hazır olduklarını ve merkezi Kazakistan’da bulunan Türk Akademisi bünyesinde bir Türk Dünyası Araştırmacılar Kulübü’nün kurulmasını da önerdi.
