Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Suriye ile ileri seviyede adımları temin etmemiz gerek. Bu adımları atarak İslam dünyasının komşularımızla olan bu bölgesinde birçok oyunu biz bozarız." dedi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı, değerlendirmelerde bulundu.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'nin davetine icabetle Lviv'e yaptığı çalışma ziyaretinin, savaşın başlamasının ardından Ukrayna'ya gerçekleştirdiği ilk seyahat olduğunu anımsatan Erdoğan, Zelenskiy'le yaptığı görüşmelerde ikili ilişkileri tüm veçheleriyle ele aldıklarını söyledi.

Yaklaşık altı aydır devam eden savaşın, görüşmelerin ana konusunu teşkil ettiğini dile getiren Erdoğan, "Dayanışmamızın, Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine desteğimizin süreceğini kendisiyle bir kez daha paylaştım. Savaşın diplomasi ve müzakereler yoluyla çözümü için elimizden gelen katkıyı sağlamaya devam edeceğimizi de ifade ettim. Aynen Soçi ziyaretimde Sayın Putin'e söylediğim gibi, Sayın Zelenskiy'e de aralarındaki görüşmeye ev sahipliği yapabileceğimizi hatırlattım." diye konuştu.

Ayrıca ziyaret sırasında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres'in de katılımıyla üçlü bir toplantı yaptıklarını anımsatan Erdoğan, üçlü görüşmede, Ukrayna tahılının ihracı amacıyla kurulan mekanizmanın faaliyetlerinin artırılarak sürdürülmesi için atılabilecek adımlar üzerinde durduklarını belirtti.

Erdoğan, bu görüşmede, diplomatik sürecin canlandırılması için uluslararası toplumun daha fazla sorumluluk üstlenmesi gerektiğine işaret ettiğini aktardı.

Ziyareti vesilesiyle savaşın Ukrayna'da neden olduğu fiziki yıkımın boyutlarını ve Ukrayna'ya yardımları da masaya yatırdıklarını ifade eden Erdoğan, "Bugüne kadar olduğu gibi Ukrayna'nın yeniden imarı sürecinde de Türkiye'nin yanlarında olacağını ifade ettim. Sayın Zelenskiy de gerek ülkemizin güçlü desteği gerekse diplomatik çabaları karşısında memnuniyetini dile getirdi." ifadelerini kullandı.

Ziyaret vesilesiyle Ticaret Bakanlığı ile Ukrayna Altyapı Bakanlığı arasında bir iş birliği muhtırası imzalandığını belirten Erdoğan, "Muhtıra, Ukrayna'nın yeniden imarı çalışmalarında bizlere rehberlik edecektir." dedi.

Stratejik ortak Ukrayna ile iş birliğinin daha da güçlendirilmesi için her düzeyde temasları sürdürmek konusunda mutabık kaldıklarını aktaran Erdoğan, görüşmelerin, bölge için, küresel barış ve istikrar için hayırlara vesile olmasını diledi.

"Bu seneki BM Genel Kurulu biraz farklı olacak"

Savaşın başından beri inisiyatif aldığı Putin, Zelenskiy ve Guterres ile görüşmeler yaptığını hatırlatılan ve "Önümüzde BM Genel Kurulu var. Siz açıklamanızda atıfta bulundunuz. Ukrayna'daki üçlü görüşmenin odak noktasında savaşın nasıl nihayete erdirilebileceğinin olduğunu söylediniz. BM Toplantısı'na kadar bu yönde bir sonuç bekliyor musunuz? Zelenskiy'den aldığımız izlenim nedir?" soruları üzerine Erdoğan, şöyle konuştu:

"Şu anda tabii bir savaş süreciyle karşı karşıyayız. Bu savaş sürecinde bir matematik olayı yok. Yani iki kere iki dört diyemezsiniz, şu zaman bu bitecek diyemezsiniz çünkü süreç çok acımasız ilerliyor. Bizim bugün Lviv'e gelmemiz ve Lviv'de özellikle bu görüşmeyi yapmak isteyişimizin tabii ki bir nedeni var. Aynı görüşmeyi Soçi'de, Rusya'da Sayın Putin'le yaptık. Burada da bu şekilde gerçekleştirmiş olduk. İyi de oldu. Guterres de buraya geldi. Guterres bizden sonra Kiev'e geçti. Kiev'de ayrıca çalışmalarına devam ettiler. Tabii bu seneki BM Genel Kurulu biraz farklı olacak. Bu konuda ilgili arkadaşlardan aldığımız bilgiler katılımın daha üst düzeyde olacağı istikametinde. Tabii bunu BM Genel Kurulu'nda göreceğiz. Orada verilecek mesajlar çok çok anlamlı. Gerek Türkiye olarak bizim vereceğimiz gerek diğer ülkelerin vereceği mesajlar çok çok önemli. Onun için hazırlıklarımızı buna göre yapmak, adımlarımızı da buna göre atmak durumundayız. Tabii sahada yaşanan gelişmelere bakıldığında, birçok noktada adeta bir kesinti mekanizması olmuş durumda. Ummadığımız, beklemediğimiz kesintiler oldu. Onun için ben bu BM Genel Kurulu'nu biraz farklı yaşayacağımızı zannediyorum."

"Bir tehdit unsuru"

Avrupa'nın en büyük nükleer enerji santrali Zaporijya ile ilgili uyarılar yapıldığı anımsatılarak "Siz de 'Yeni bir Çernobil istemiyoruz.' diye vurgu yaptınız. Türkiye, tahıl koridorunda olduğu gibi nükleer enerji santraliyle ilgili de güvenliği sağlamak ve çevresindeki çatışmaları durdurmak adına devreye girer mi?" sorusuna karşılık Erdoğan, Zaporijya konusunun rastgele bir konu olmadığını söyledi.

Birinci derecede Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun bu işin yakın takibinde olması ve neler yapılması gerektiği hususunda belli bir yükü üstlenmesi gerektiğini vurgulayan Erdoğan, şöyle devam etti:

"Burada şu an itibarıyla içeride Ukrayna'nın bu alanda etkin ve yetkin elemanları bulunuyor. Zelenskiy bizden şunu özellikle istedi, Rusya'nın buradaki bütün mayın ve benzeri döşemeleri söküp alması ve bu hususun süratle ürkütücü olmaktan çıkması çünkü bir tehdit unsuru. 'Çernobil'i yaşamak istemiyoruz.' derken biraz da onu kastettim. Bu konuyu Sayın Putin'le de görüşüp, dünya barışı için önemli bir adım olarak bu konuda Rusya da üzerine düşeni yapmalıdır diye bunu kendisinden özellikle isteyeceğiz. Bu adımı atmaları gerekiyor. Zaporijya'da Ukrayna'nın hem kendi teknik elemanları hem kendi askerleri var. Bu teknik elemanlar ve askerlerle orayı koruma altına almış vaziyetteler."

"Anbean ne gerekiyorsa bunu yapacak güçteyiz"

Cumhurbaşkanı Erdoğan, "En başından beri Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygılı olduğunuz yönünde açıklamalar yaptınız. 'Suriye'de muhalefet ile rejimin uzlaşması lazım. Rejim askeri çözüm istiyor ama çözümün nihayeti siyasi çözümdür' diye biz bunu deklare ediyoruz. Bu sözün gereği olarak Astana ve Cenevre süreçleri örnek gösterilmesine rağmen, Sayın Dışişleri Bakanı bu konuda açıklamayı yinelediğinde, Türkiye'de 'Türkiye Esed'i yenemedi şimdi anlaşmak için zemin hazırlıyor' şeklinde özellikle muhalefetin bir algısı oluştu. Hem Suriye konusundaki son durumu öğrenmek istiyoruz hem de muhalefetin bakış açısını değerlendirmenizi istiyoruz?" sorusunu da yanıtladı.

"Bizim Esed'i yenmek, yenmemek gibi bir derdimiz yok ki. Eğer Türkiye'de muhalefet olayı böyle bir noktaya taşıyorsa bu muhalefetin hem kalitesini hem de gramını ortaya koyar." diyen Erdoğan, Suriye'de atılan bütün adımlarla, özellikle Suriye'nin kuzeyinde Fırat'ın doğusu ve batısından Akdeniz'e kadar olan bölgede Ruslarla yürütülen çalışmalarda terörle bir mücadele olduğunu hatırlattı.

Terörle olan mücadeleyi de burada birlikte sürdürdüklerine dikkati çeken Erdoğan, şöyle konuştu:

"Bunların belli bölümünü Ruslarla beraber yaparken belli bölümünü de kendi askerimizle, güvenlik güçlerimizle yürütüyoruz. Hep söylüyorum, demokraside en önemli hasletlerden bir tanesi güçlü muhalefettir. Tabii bizim güçlü bir muhalefetimiz yok. Sıkıntı burada. Yani Suriye'de ne oluyor ne bitiyor haberleri yok. Biz ise ta Obama döneminden alalım, orada verdiğimiz mücadeleyi şu anda da aynı kararlılıkla devam ettiriyoruz. Bizim 'bir gece ansızın gelebiliriz.' ifademiz boşuna değil. Vakti saati geldiğinde bu yapılır. Ama şunu da söyleyeyim, bir defa Türkiye'ye kimse 'Böyle bir şeye hazır mısın?' sorusunu sormasın. Biz bütün bu işlere hazırlıklıyız. Hazırlıklı olduğumuz gibi de anbean ne gerekiyorsa bunu yapacak güçteyiz."

ABD'nin şu anda bölgeye binlerce tır silah, mühimmat, araç, gereç yığdığını ifade eden Erdoğan, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Bu yığmayı da kimlere yapıyor? Tamamen terör örgütlerine. ABD şunu söyleyemez, 'Ben terörü beslemedim.' diyemez. Terörü Suriye'de birinci derecede besleyen ABD ve koalisyon güçleridir, bunu acımasız yapmışlardır ve hala da yapıyorlar. Oradan bıkmadılar, bir de Irak'ta aynı beslemeyi yaptılar. Kime? Yine terör örgütlerine. Eğer bugün Irak'ta bir huzursuzluk varsa altında maalesef yine Amerika yatıyor. Ve bu terör örgütlerinin ileri gelenleriyle Beyaz Saray'da görüşme yapacak kadar ileri gidiyorlar. Biz bunların hepsini biliyoruz. Bunlar var. Aynı şekilde Rusya rejimle bir dayanışma içinde. Kendileriyle bu yaptığım ziyarette bu konuları da görüştük. Bunu artık bir yere oturtmamız lazım dedim. Rusya ile öyle bir dayanışma yapalım ki Suriye'de, özellikle Suriye'nin kuzeyinde, doğusu batısı fark etmez, buralarda terörle bir mücadele gerçekleştirelim. Şimdi hep soruyoruz, bu teröristler kaynağı nereden buluyor? İşte şu anda Kamışlı'daki kalitesiz petrolü çıkartan teröristler. Peki kim alıyor bunu? Rejim alıyor. Para kaynağı rejimde. Bunlar alıyor. Bütün bu gerçekler ortada. Bir diğer taraftan da sürekli olarak buralarda İran'ın hesapları var. Bu hesaplar da önümüzde. Biz istiyoruz ki buradaki süreci daha fazla uzatmayalım. Bizim Suriye'nin topraklarında gözümüz yok çünkü Suriye'nin halkı bizim kardeşlerimiz. Orada bizim öyle bir derdimiz yok. Onların topraklarının bütünlüğü bizim için önem arz ediyor. Rejim bunun idraki içinde olmalı."

Bunları da yine aynı şekilde Putin'le Soçi ziyaretinde görüştüklerini aktaran Erdoğan, "Temennim odur ki inşallah önümüzdeki dönemle ilgili Suriye'de hem anayasa bir an önce yapılır, bu iş sağlama bağlanır hem de halkın bütün bu noktadaki sıkıntılarını giderecek adımlar atılır. Şu anda oradan hicret edenler, iltica edenlerin ağırlığı bize geldi. 4 milyon insanı biz ülkemizde ağırlıyoruz. Bütün bunları ağırlarken rejimle sürekli savaş halinde olalım diye mi bunu yapıyoruz? Hayır. Suriye halkıyla özellikle inanç değerleri noktasındaki bağlarımız sebebiyle bunu yapıyoruz. Bundan sonraki süreç belki çok daha hayırlı olacaktır." dedi.

"Diplomasiyi tamamen devre dışı bırakamazsınız"

Erdoğan, "Bu tartışmalar devam ederken Sayın Devlet Bahçeli'nin bir açıklaması dikkati çekti. Suriye'nin kuzeyinde yürütülen terörle mücadeleye gönderme yaparak 'Siyasi diyalog görüşmelerinin ya da Suriye ile temasın siyasi diyalog mertebesine çıkarılması ciddiyetle ele alınmalı.' ifadesini kullandı. Bu sözleri nasıl değerlendirirsiniz?" sorusunu ise şöyle yanıtladı:

"Şunu bir defa bilmemiz, kabullenmemiz gerekir. Devletler arasında hiçbir zaman siyasi diyalog veya diplomasi kesip atılamaz. Her zaman her an bu tür diyaloglar olur, olmalıdır. Hatta bir söz var, 'İplikle de olsa bağı koparmayın, o bağ devam etsin. Gün olur lazım olur.' Şimdi biz mesela bölgede Mısır'la alt düzeyde, bakanlarımız seviyesinde temaslarımızı devam ettiriyoruz. Bu ilişkiler durup dururken olmuyor. Diplomasiyi tamamen devre dışı bırakamazsınız. Diplomasiye ne denli ihtiyacımız olduğunu bütün dünya gördü. Biz her zaman çözümün parçası olduk. Suriye sorununu çözmekle ilgili elimizi taşın altına biz koyduk. Hedefimiz, bölgesel barış oldu, ülkemizi bu krizin ağır tehditlerinden risklerinden korumak oldu."

"Arkadaşlarımız sürekli görüşme halindeler"

Suriye'nin kuzeyindeki terör hedeflerine yönelik yapılması planlanan yeni harekata ilişkin, "Şimdi Türkiye sahada varlık gösterirken aslında diplomatik ayağı, işin diplomasi boyutunu hiç bırakmıyor. Biz biliyoruz ki Amerikalı muhataplara olduğu gibi Rus muhataplara da PKK terör örgütünün faaliyetleri ve Türkiye'nin sınır güvenliğini nasıl tehdit ettiğiyle ilgili zaman zaman bilgilendirmeler yapıyorsunuz. Bu bilgilendirme sonucunda Rusya'nın PKK/YPG'ye karşı bakışında bir değişiklik oldu mu? Bir de özellikle PKK'ya yakın kaynaklar ve medya organları beklenen 5'inci harekatla ilgili olarak, bunu bir Rus ihaneti, Rusların ihaneti gibi değerlendiriyorlar. Bununla ilgili bir yorumunuz olur mu?" sorusu üzerine de Erdoğan, şunları kaydetti:

"Şu anda Suriye'de attığımız her adımda bir defa biz güvenlik güçlerimiz, istihbaratımız, Milli Savunma Bakanlığımız olarak Rusya'yla irtibat halindeyiz. Arkadaşlarımız sürekli onlarla görüşme halindeler. Ben de Sayın Putin'le görüşmeler yapmak suretiyle 'Bu süreci sağlama bağlayalım.' diyoruz. İşte örneğin son Soçi seyahatimde Suriye bizim için önemli bir görüşme konusuydu, gündem maddesiydi. Şu anda yine buradaki terör olaylarıyla alakalı gerek ben Putin'le gerek Dışişleri Bakanı'm ve Savunma Bakanı'm muhataplarıyla görüşmeleri devam ettiriyoruz. Bundan sonraki süreçte de zaten devam ettireceğiz. Mesela gönül arzu ederdi ki İran'la da oradaki bu çalışmaları daha etkin yürütelim ama bu olmadı. Biz de şu anda Rusya'yla olan bu dayanışmamızı, birlikteliğimizi aynı kararlılıkla devam ettiriyoruz. Bundan sonraki süreçte de yine aynı şekilde devam ettireceğiz."

İsrail ile normalleşme süreci

"Yakın zamanda İsrail’le de normalleşme süreci başlamıştı ve büyükelçilerin atanmasına da karar verildi. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri en nihayetinde İsrail… Mısır'dan da örnek verdiniz. İsrail'le olan ilişkiler Doğu Akdeniz'de Mısır'la da olursa, bu ilişkilerimiz için genel anlamda enerji eksenli bir ilişki, irtibat diyebilir miyiz acaba?" sorusuna Erdoğan şu yanıtı verdi:

"Daha çok siyaset eksenli dersek isabetli olur. Yani siyasetin gereği bu. Onun için de siyasette dargınlık olmaz. Her an barış içinde olacaksın. Her an görüşebilme imkanı yakalayacaksın. Mesela Mısır'la şu anda üst düzeyde, istenilen yerde değil ama biz şimdi Mısır'la da arkadaşlarla alt düzeyde yani bakanlar seviyesinde bu işi sürdürelim ve ardından da temenni ederiz ki üst düzeyde de bu adımı en güzel şekilde atalım. Çünkü Mısır halkı bizim kardeşlerimiz. Bizim Mısır halkıyla dargın olmamız mümkün değil. Onun için de bir an önce orayla da bu barışı bizim temin etmemiz gerekiyor. Suriye ile daha ileri seviyede adımları temin etmemiz gerekiyor. Bu adımları atmak suretiyle, tüm bölgede yani İslam dünyasının bizim komşularımızla olan bu bölgesinde inşallah birçok oyunu biz bozarız."

Abdülhamid Han sondaj gemisi

"Abdülhamid Han sondaj gemisi için ilan edilen NAVTEX'de önemli bir detay vardı. Kıbrıs'ta katledilen, Kıbrıslı şehit kardeşler Hakan, Kutsi, Murat İlhan kardeşlerin ismini taşıyan 3 gemi Abdülhamid Han'a refakat ediyor. Bu çok önemli, güçlü bir mesaj olarak algılandı. Öte yandan Ege bölgesinde Yunan tarafının tavrı da ortada. Nasıl bir değerlendirme yapabilirsiniz?" sorusunu üzerine Erdoğan, üç kardeşin ismini alan gemilerin Abdülhamid Han sondaj gemisine refakat etmesinin sevindirici olduğunu ve kendilerini mutlu ettiğini dile getirdi.

"İnşallah buradan beklenen neticeler alınmaya başlarsa tabii bizi çok daha mutlu edecek." diyen Erdoğan, 12 bin metreye kadar sondaj yapabilme kabiliyetine sahip Abdülhamid Han'ın dünyada sayılı gemiler arasında yer aldığını vurguladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan şöyle devam etti:

"Alanında şu anda eşi benzeri yok. Böyle bir özelliği, böyle bir güzelliği var. Beklentimiz inşallah yeni müjdeler olması. Bakalım ne getirecek? Tabii başta ana muhalefet olmak üzere birileri bundan çok rahatsız oluyor. Gemiye Abdülhamid Han ismini koyduk. Bundan kimlerin rahatsız olduğunu gördünüz. Düşünün, siyaset yapıyor ve tarihçi, tarihi çok iyi bildiğini söylüyor. Nasıl biliyorsa tarihi? Abdülhamid Han'a saygısızlık yapacak kadar ileri gidebiliyor. Lafa da geldiği zaman muhafazakar havalarına giriyor. Öyle veya böyle biz Abdülhamid Han sondaj gemimizle inşallah o beklenen neticeleri aldığımız anda bunu milletimizle paylaşacağız. Hele hele bir de inşallah doğal gazımız, petrolümüz çıkmaya başladığı andan itibaren çok daha farklı olacak."

Malezya Kralı Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Şah'ın Türkiye'ye ziyaretini hatırlatan Erdoğan, "Bu arada sayın Malezya Kralı'nın ülkemizi ziyaretinde bazı konuları görüştük. Bunlardan bir tanesi de Petronas ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının ortaklaşa bir adım atması hususuydu. Bu konuyla ilgili belirlenen bir iki bölgede müşterek çalışma planlıyoruz. İnşallah bu çalışmada bir tarafta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı öbür tarafta Petronas ve bir diğer tarafta Çinliler, belki 3 ayaklı olarak inşallah bir adımı da beraberce atacağız. Tabii sevincimiz şu anda 4 sondaj gemimiz var, 2 sismik araştırma gemimiz var. Bütün bunlarla beraber artık bir gücüz. Allah sonucunu da inşallah hayır verir." diye konuştu.

"Malezya ile olan bu ortak arama faaliyetleri Akdeniz'de, Karadeniz'de mi yoksa başka bölgelerde mi?" sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Hayır başka." karşılığını verdi.